آتش‌سوزی یکی از اساسی‌ترین مقوله‌های مربوط به ایمنی خودرو و ساختمان است که تمام افراد یک ساختمان باید درباره علت آتش سوزی آموزش دیده باشند تا در صورت نیاز، با استفاده از لوازم آتش نشانی از جان خودشان محافظت کنند. دو عامل بسیار حیاتی در این خصوص وجود دارد اول شارژ کپسول آتش نشانی دوم نحوه صحیح استفاده از کپسول آتش نشانی. اینها میتواند خطر گسترش شعله‌ها را به شدت کاهش دهد. اولین قدم، آگاهی از نحوه‌ی صحیح نصب کپسول آتش نشانی و روش استفاده از تجهیزات مربوطه است چون زمانی که آتش‌سوزی اتفاق می‌افتد، هر ثانیه میتواند نقش حیاتی برای ساکنین یک خانه داشته باشد.
با ما تا انتهای این مقاله همراه باشید. سعی کرده‌ایم مطالب کلیدی و مهمی همچون انتخاب نوع کپسول آتش نشانی و نحوه صحیح نصب و استفاده از آن، و همین‌طور نگهداری از کپسول آتش نشانی را با زبانی ساده و خلاصه برای شما عزیزان توضیح دهیم.
جدول محتوا
انواع کپسول آتش نشانی و ترکیبات داخلی آنها
کپسول آتش نشانی یک مخزن استوانه‌ای شکل و قابل‌حمل است که مقدار زیادی گاز یا مایع فشرده داخلش وجود دارد و برای خاموش کردن سریع انواع آتش به‌کار می‌رود.مواد داخل کپسول آتش نشانی، بسته به آنچه که باعث آتش سوزی شده از ترکیبات مختلفی تشکیل می‌شود. مثلاً برای خاموش‌کردن مواد نفتی و لوازم برقی از دو جور کپسول آتش نشانی مختلف استفاده می‌کنیم. اگر شعله آتش ناشی از سوختن چوب و کاغذ و پارچه و… باشد که مواد خشک محسوب می‌شوند، کپسول آتش نشانی پایه آب یا کپسول مخلوط گاز-مایع، بهترین انتخاب محسوب می‌شود. اما اگر مواد سوختنی نفتی مثل بنزین، گریس و روغن باشد، باید از کپسول‌های کف یا پایه هالوژن استفاده شود.
اگر لوازم برقی بر اثر اتصال دچار آتش‌سوزی شدند هرگز از آب یا کپسول آتش نشانی که ترکیبات آن رسانای برق هستند استفاده نکنید. این‌کار خطر برق‌گرفتگی را برای شخص اطفاء کننده به شدت بالا می‌برد. در این حالت انتخاب ما کپسول گاز دی‌اکسید کربن است.به طور کلی و برابر استانداردهای آتش نشانی، آتش‌سوزی‌ها بسته به نوع موادی که در حال سوختن هستند، به چهار کلاس تقسیم می‌شوند:
کلاس A : کپسول آتش نشانی برای خاموش‌کردن برای مواد خشک مثل چوب، پارچه و فرش.
کلاس B : کپسول آتش نشانی مخصوص مهارکردن آتش ناشی از مواد آلی قابل اشتعال مثل نفت، بنزین و روغن.
کلاس C : کپسول آتش نشانی برای اطفاء حریق لوازم الکتریکی مثل تابلو برق فشارقوی، دینام و ژنراتور.
کلاس D : کپسول آتش نشانی برای خاموش‌کردن عناصر فلزی فعال مثل سدیم، پتاسیم و لیتیم.
شرایط نصب کپسول آتش نشانی
سرعت عمل در اطفاءحریق حرف اول را می‌زند؛ به‌همین دلیل، سهولت دسترسی به محل نصب کپسول آتش نشانی اهمیت بسیاری دارد. مثلاً اگر کپسول، خیلی بالاتر از دسترس افراد نصب شده باشد یا در جایی از سالن یا راهرو باشد که شعله‌های آتش مانع دسترسی سریع به کپسول شود، در زمان آتش سوزی میتواند فاجعه انسانی به دنبال داشته باشد.
استاندارد NFPA کپسول آتش نشانی
بر اساس اصول و استاندارد نصب کپسول‌های آتش نشانیNFPA مناسب‌ترین ارتفاع نصب کپسول آتش نشانی با وزن کمتر از 18 کیلوگرم باید طوری باشد که بالاترین نقطه کپسول، یعنی دستگیره آن از زمین حداکثر 150 سانتی‌متر ارتفاع داشه باشد تا برداشتن آن برای همه اشخاص و سنین مختلف به راحتی ممکن باشد. کپسول‌های سنگین‌تر از 18 کیلو نباید بالاتر از 1 متر بر روی دیوار نصب شود چون وزن زیاد کپسول ممکن است برداشتن آن‌را برای فرد مشکل کند.
طبق اصول نصب کپسول آتش نشانی در استاندارد NFPA کپسول آتش نشانی نباید در معرض نور خورشید و یا محلی که در معرض بارش مستقیم برف و باران است نصب شود. اگر مکان مسقف نیست، حداقل باید با استفاده از یک تکه ورق شیروانی یا بلوک سیمانی جای مناسبی برای کپسول تدارک دید.
بهترین محل نصب کپسول آتش نشانی در آپارتمان، کنار در ورودی یا درب آسانسور است. اصولاً در هر طبقه از آپارتمان باید حداقل یک کپسول آتش نشانی روی دیوار نصب شده باشد.
احتیاط: کپسول آتش نشانی را در کارگاه‌ها، هرگز کنار بخاری یا مواد آتش‌زا که موجب بالارفتن حرارت کپسول می‌شود نصب نکنید.
چه تعداد کپسول آتش نشانی مورد نیاز است؟
برای بررسی این موضوع باید سه فاکتور اساسی را درنظر گرفت:
- مساحت کارگاه، کارخانه، آپارتمان یا پارکینگ
- حجم و نوع مواد قابل اشتعال در محل
- برآورد مساحت سطحی که ممکن است دچار حریق شود
برای اینکه بدانیم چه تعداد کپسول نیاز داریم ابتدا باید از سطح تحت پوشش کپسول های آتش نشانی اطلاع داشته باشیم. در آیین نامه کپسول‌های آتش نشانی گفته شده که کپسول‌های خاموش‌کننده مواد خشک باید حداکثر 23 متر از هم فاصله داشته باشند. نصف این عدد در واقع فاصله‌ای ست که فشار یک کپسول قادر به پوشش‌دهی شعله‌ها خواهد بود. مثلاً در یک کارگاه چوب‌بری با طول کمتر از 30 متر، باید 2 کپسول آتش نشانی داشته باشیم.
اگر مواد قابل اشتعال از نوع نفتی و روغنی باشند، این فاصله حداکثر 9 متر باید در نظر گرفته شود. فرضاً در یک کارگاه مکانیکی مربع شکل به ابعاد 11 متر در 11 متر که احتمال آتش سوزی با بنزین، روغن سوخته خودروها یا مواد نفتی دیگر وجود دارد، تعداد 4 کپسول آتش نشانی باید نصب شود.
طریقه نصب کپسول آتش نشانی به دیوار
در این قسمت به آموزش ساده استاندارد نصب کپسول آتش نشانی می‌پردازیم. بعد از اینکه تعداد کپسول آتش نشانی مورد نیاز برای مساحت محل خودتان را حساب کردید، باید کپسول‌ها را با استفاده از بست‌های استاندارد و پایه مخصوص نگهدارنده کپسول آتش نشانی و با درنظرگرفتن استاندارد نصب که در بالا به آن اشاره شد به دیوار یا ستون پیچ کنید. گیره نصب کپسول آتش نشانی باید کاملاً به دیوار چسبیده باشد و طوری باشد که در موقع لزوم، دسته کپسول برای برداشتن آن کاملاً آزاد و در دسترس باشد.
موقع نصب کپسول آتش نشانی در ساختمان سعی داشته باشید کپسول طوری نصب شود که بلافاصله در کنج دیوار یا گوشه ستون و دیوار قرار نگیرد. این‌کار باعث می‌شود اسباب و لوازم بزرگ مثل میز و یخچال در هنگام اسباب‌کشی ساکنین ساختمان یا آپارتمان به بدنه کپسول برخورد نکند تا صدمات فیزیکی به کپسول وارد نیاید.
کپسول باید کاملاً در میدان دید باشد و برچسب راهنمای استفاده از کپسول آتش نشانی هم در کنار آن چسبانده شده باشد.
هزینه نصب کپسول آتش نشانی
شرکت‌های مختلف هزینه‌های متفاوتی را برای ارائه خدمات و قیمت کپسول آتش نشانی اعلام می‌کنند اما بصورت حدودی می‌توان گفت برای هر طبقه آپارتمان، به یک کپسول 6 کیلویی پودر و گاز و برای هر 22 متر مربع پارکینگ هم به یک کپسول آتش نشانی پودر و گاز 6 کیلویی نیاز است. برای هر اتاق آسانسور، اتاق تاسیسات و یا موتورخانه هم باید یک کپسول 6 کیلویی گاز دی‌اکسیدکربن خریداری و نصب شود. برای هر اتاق آسانسور، اتاق تاسیسات و یا موتورخانه هم باید یک کپسول 6 کیلویی گاز دی‌اکسیدکربن خریداری و نصب شود.
نکات مهم جانبی در نگهداری و سرویس کپسول آتش نشانی
توجه به شارژ کپسول آتش نشانی اهمیت بالایی دارد. تاریخ انقضای کپسول آتش نشانی شامل شارژ قبلی و بعدی هر کپسول، باید به وضوح روی هر کپسول درج شده باشد. هر کپسول آتش نشانی باید طبق یک برنامه سالیانه به‌دست کارشناسان مجاز، سرویس و شارژ مجدد شود.
با نگاهکردن به مانومتر یا درجه فشارسنج کپسول آتش نشانی می‌توانید به راحتی متوجه شوید که وقت شارژ مجدد رسیده است یا نه. اگه عقربه فشارسنج بین عدد 11 تا 18 را نشان بدهد و روی منطقه سبز رنگ قرار داشته باشد، یعنی همه‌چیز عادی است و کپسول، از فشار داخلی مناسبی برخوردار است اما اگر عقربه فشارسنج کمتر از عدد 11 را نشان بدهد واضح است که فشار داخلی کپسول پایین‌تر از حد استاندارد است و باید دوباره شارژ شود.
اگر عقربه از عدد 18 عبور کرده باشد و عددی بالاتر را نشان بدهد یعنی یا کپسول دارای ضربه‌خوردگی و فرورفتگی است و یا بیش‌ازاندازه در محیط گرم و کنار وسایل گرمازا قرار داشته است و مواد داخل آن افزایش حجم پیدا کرده است. در این حالت، کپسول باید فوراً به سرویس دهنده‌های مجاز برای تخلیه و شارژ مجدد فرستاده شود.
علت انفجار کپسول آتش نشانی
دقت کنید که اگر روی بدنه کپسول آثار فرورفتگی عمیق و یا پوسیدگی دیده می‌شود، به هیچ‌وجه سهل‌انگاری نکنید و هرچه زودتر کپسول را تعویض کنید. مخزن کپسول آتش نشانی همیشه تحت فشار داخلی مایعات و گاز قرار دارد و اگر بدنه آسیب دیده باشد میتواند باعث انفجار آن شود. علت انفجار کپسول آتش نشانی در بیشتر کارگاه‌ها ساده‌گرفتن همین دو عاملی ست که به‌آن اشاره شد.
به‌اضافه در بعضی کارگاه‌ها دیده می‌شود که کپسول آتش نشانی نزدیک وسایل گرمازا مثل بخاری‌های بزرگ کارگاهی نصب می‌شوند. داغ شدن بیش از اندازه کپسول هم میتواند باعث انفجار آن شود.
نگهداری بهینه از کپسول آتش نشانی
اگر کپسول آتش نشانی در محیط بیرون نگهداری یا نصب شده است باید مطمئن شوید که درجه حرارت هوا در تابستان بیشتر از 59 درجه سانتیگراد و در زمستان کمتر از 40- درجه نباشد. هوای خیلی سرد باعث منجمدشدن جدار شلنگ‌ها و دریچه کپسول می‌شود و اگر ترکیبات داخل کپسول از نوع مایع باشند میتواند باعث یخ‌زدن و ترکیدن جدار کپسول شود.
دمای بالاتر از 59 درجه هم به واشرها و مواد آب‌بند کپسول آتش نشانی صدمه می‌زند و در طول یک سال، فشار داخل کپسول به‌مرور افت می‌کند. این مسئله عمر مفید کپسول را کاهش داده و به‌نوبه خود شما را مجبور می‌کند کپسول را زودتر از وقت مقرر شارژ کنید. کپسول آتش نشانی باید هر ماه مورد بازرسی قرار بگیرد و از درست بودن درجه فشارسنج، سالم بودن شلنگ و نازل و دستگیره و بدنه اطمینان کامل حاصل شود.
بهترین نوع کپسول آتش نشانی برای منازل مسکونی
از نظر بحث ایمنی آتش‌سوزی، محیط داخل خانه شرایط خاصی دارد که کار انتخاب بهترین کپسول آتش نشانی خانه را کمی سخت می‌کند. وجود اسباب و اثاثیه پلاستیکی، چوبی، پارچه‌ای و فلزی و غیره همه در کنارهم و همین‌طور وجود سیم‌کشی برق و لوازم برقی داخل آشپزخانه و غیره، ترکیب نامناسبی از اقلام قابل اشتعال را بوجود می‌آورد.
کارشناسان توصیه می‌کنند برای اینکه مطمئن باشیم کپسولی که خریداری می‌کنیم از عهده‌ی خاموش کردن همه این مواد برمی‌آید، بهتر است کپسول آتش نشانی گاز Co2 یا همان دی‌اکسیدکربن را انتخاب کنیم. گاز دی‌اکسیدکربن، خاصیت سمی ندارد و برای ریه‌های انسان خطرناک نیست. برای خاموش کردن مواد نفتی و روغنی هم به‌خوبی عمل می‌کند، ضمن اینکه رسانای جریان برق هم نیست و اگر با سیم برق تماس پیدا کند خطر برق‌گرفتگی وجود نخواهد داشت.
برای خودرو چه نوع کپسول آتش نشانی انتخاب کنیم؟
گرچه خودروهای جدید و مدرن مجهز به سیستم برق‌رسانی پیشرفته‌تر و مطمئن‌تری نسبت به خودروهای قدیمی هستند اما با این حال هر ساله تعدادی آتش‌سوزی مربوط به خودرو گزارش می‌شود. این آتش‌سوزی‌ها بیشتر اوقات به‌دلیل نقص فنی سیستم برق‌کشی خودروها، وجود اتصل و آتش گرفتن باتری و یا داغ‌کردن بیش‌از حد موتور خودرو گزارش می‌شود.
به‌هرحال جان سرنشینان یک خودرو از هر چیز دیگر مهم‌تر است و چون فضای داخلی خودرو هم محدود است باید توجه خاصی به موضوع آتش‌سوزی خودرو داشته باشیم. بخصوص اگر سانحه آتش‌سوزی در وسط جاده‌ها اتفاق بیفتد و دسترسی به مامورین آتش نشانی هم مشکل و یا غیرممکن باشد، دراختیارداشتن وسایل ایمنی برای مهارکردن آتش‌سوزی مسئله‌ای بی‌نهایت حیاتی خواهد بود.
بهترین کپسول آتش نشانی خودرو کپسول‌های ABC هستند که ترکیب مشخصی از کف و پودر جامد دارند و برای خاموش‌کردن طیف وسیعی از مواد قابل اشتعال کاربرد دارند. کپسول‌های آتش نشانی خودرو معمولاً تا 5 سال معتبر هستند و تحت شرایط آزمایشگاهی شرکت‌های خودروساز تست شده و قبل از نصب در خودرو به خوبی از مراحل تست فنی عبور داده می‌شوند تا از عملکرد صددرصد آنها اطمینان حاصل شود.
دلایل آتش‌سوزی در خودروها بسته به بنزینی یا الکتریکی بودن موتور خودرو میتواند متفاوت باشد. مثلاً در خودروهای بنزینی که آتش‌سوزی شایع‌تر است، سانحه میتواند به یکی از دلایل زیر باشد:
- ضربه خوردن به باک بنزین و نشت بنزین بر اثر سوراخ‌شدگی
- اتصال در سیستم برق خودرو، باتری و کویل
- بالارفتن بیش‌ازحد حرارت موتور
- تصادفات جاده‌ای و بیرون ریختن روغن و سوخت خودرو
- وجود عوامل آتش‌زای خارجی در داخل خودرو مثل افتادن ته‌سیگار و فندک که باعث آتش‌گرفتن تجهیزات داخلی خودرو، صندلی‌ها و غیره می‌شود
- نقص در کابل‌کشی داخلی خودرو مثل سیستم سوئیچ و تجهیزات داشبورد خودرو
کپسول آتش نشانی خودرو معمولاً بین 1 تا 2 کیلوگرم وزن دارد. توجه داشته باشید که زمان تخلیه کپسول آتش نشانی خودرو کوتاه است و باید به دقت، محل آتش‌سوزی را هدف قرار دهید تا مواد کپسول را به‌هدر ندهید. کپسول‌های 1 کیلویی در 6 ثانیه تخلیه می‌شوند و کپسول‌های 2 کیلویی در حدود 10 ثانیه دوام می‌آورند. انتخاب کپسول آتش نشانی برای کامیون‌ها و وسایل نقلیه باری سنگین شامل مقررات مخصوصی می‌شود و کپسول‌های آتش نشانی این نوع خودروها هم سنگین‌تر و حجیم‌ترند.
بیمه آتش‌سوزی و مسائل مربوط به آن
به‌طور کلی حوادث آتش‌سوزی در ساختمان‌ها و واحدهای تجاری، صنعتی و ماشین‌آلات، هر ساله هزینه‌های سنگینی را برجای می‌گذارد. به همین دلیل پیشنهاد می‌شود تاریخ اتمام بیمه آتش‌سوزی را به‌دقت بررسی کنید تا درصورت بروز چنین حادثه‌ای، با پشتیبانی شرکت بیمه از فشار پرداخت هزینه‌های سنگین مربوطه در امان بمانید. مطالعه راهنمای کامل بیمه آتش‌سوزی یکی از مفیدترین کارهایی است که شما را با قوانین شرکت‌های بیمه، سطح تعهدات و شرایط پرداخت هزینه خسارت به‌طور کامل آشنا می‌کند.
